مقدمه

سالهاست که درکشور ایران و سایر کشور های زلزله خیز جهان شاهد تکرار سناریوی زلزله بوده و هستیم، سناریوئی که با خواب و بی خیالی شروع شده و با خواب و بی خیالی پایان می یابد. پس از وقوع زلزله و خسارات بیشمار جانی و مالی آن شاهد اشک و ناله از طرف مردم و فراخوان عمومی برای ارسال کمک ها از طرف دولت هستیم.

آمادگی دانش آموزان در برابر زلزله

دانش آموزان، چه در محیط مدرسه و چه در محیط منزل از جمله گروههای جامعه هستند که همواره در معرض خطرات ناشی از زلزله قرار دارند. در این بین آموزش و مانورهای مداوم و مستمر برای آمادگی این عزیزان در برابر زلزله بعنوان حلقه گم شده در چرخه مدیریت بحران زلزله در کشور اجتناب ناپذیر و امری ضروری است.

از طرفی دیگر عموما دولت در امر مدیریت بحران باز هم دارای منابع محدودی از نظر نیرو و امکانات خواهند بود، بنابر این با آموزش و برگزاری مانورهای هدفمند برای دانش آموزان، جهت مقابله با بحران، امداد رسانی و پیشگیری از زلزله، آنها را میتوان در محیط مدرسه و منزل جهت مقابله در برابر زلزله آماده نمود. لذا مهمترین گام در مدیریت بحران زلزله در مدارس، آموزش (حتی اجباری) برای بالا بردن دانش و آگاهی عمومی دانش آموزان است.

از طرفی شبیه سازی صحنه زلزله های گذشته و انجام تمرینات و مانور های دوره ای و مداوم توسط آحاد مردم وعلی الخصوص دانش آموزان و نیز ارزیابی نتایج حاصله از آن و شناسایی نقاط ضعف و قوت آن با بهره گیری از تجربیات افراد در کاهش مخاطرات زلزله بسیار موثر است.

مانور و نقش آن در کاهش مخاطرات زلزله در مدارس
بطور کلی مانور مجموعه ای است از راهکارهای مناسب که قبل از وقوع زلزله به منظور بالا بردن سطح آگاهی و آموزش مهارت های عملی با تعمیم به کل جامعه طراحی شده است. در واقع مانور شبیه سازی شرایط بحرانی است و مجموعه ای از تمرین ها و ممارست هاست که برای ارزیابی برنامه های تدوین شده جهت مقابله و مواجهه با حوادث و بلایا علی الخصوص زلزله در تمامی مکانها از جمله در مدارس به کار می رود.

در مانور ها دانش آموزان در شرایط حادثه قرار گرفته و همین امر باعث می شود که شیوه رویارویی با زلزله را که از پیش با استفاده از روش های علمی و نتیجه بخش تدوین شده و مورد ارزیابی نیز قرار گرفته را بیاموزند و این یافته های تجربه شده را نیز در طول زندگی و در هنگام زلزله مورد استفاده قرار دهند و به عبارتی آموزه ها و آموخته هایی که در مانور ها در مدارس ارائه و تمرین می شوند، می توانند گره های به وجود آمده در اوج حادثه ای همچون زلزله را باز کند و دانش آموزان با اتکا به این آموزش ها و آموخته ها با آرامش و اطمینان خاطر به استقبال حادثه بروند و همین آرامش نسبی روانی می تواند تا حد بسیار زیادی از تلفات و آسیب های روحی و روانی در هنگام و بعد از زلزله بکاهد.

جدی گرفتن، هدفمند بودن، تداوم و استمرار مانور های زلزله در مدارس و افزایش کیفی و کمی آنها به ویژه در مناطق و نقاط زلزله خیز همواره می تواند به عنوان یک موضوع مهم در برنامه های مسئولین مراکز آموزشی قرار گیرد و بدون شک توجه به آن، با درنظر گرفتن امکانات طبیعی و غیر طبیعی منطقه مانور، مولفه های فرهنگی و نیروی انسانی منطقه ای که مانور در آن به اجرا در می آید، در کاهش تلفات انسانی بسیار موثر است.

با تکرار و استمرار این مانورها (حد اقل ماهی یک بار در مدرسه یا منزل) ترس ناشی از ناگهانی بودن زلزله و پیامدهای آن ( اضطراب ، شوک و دلهره ) در بین دانش آموزان از بین رفته و ضمن آمادگی خود و آموزش آموخته های خود به سایر اعضای خانواده در هنگام وقوع زلزله آرامش و خونسردی را برای تصمیم گیری و اجرای نکات ایمنی که مهمترین رکن نجات فرد و اجتماع است، حفظ می کنند. در واقع ضمن مقابله و عکس العمل درست در هنگام زلزله، امدادگر خود و دیگران نیز میباشند.

در هر محیط آموزشی (دانشگاه،مدارس، مهد های کودک) و منزل می توان مانور را با حداقل امکانات و بر اساس توانمندی های فرهنگی، محیطی و مالی اجرا نمایند. بعد از هر مانور نیز برای بالا بردن سطح کیفی عملیات مستند سازی و تشویق افراد را نباید فراموش کرد.

توصیه‌های ایمنی به دانش آموزان هنگام وقوع زلزله
یکی از کارهای مهم آن است که خود را آماده کنیم تا در صورت وقوع زلزله، بدانیم باید چه کار کنیم. آماده بودن و دانستن این‌که موقع زلزله چه کاری باید انجام داد، می‌تواند در صورت وقوع زلزله بعدی جان بسیاری از افراد را نجات دهد.

1- خونسردی و آرامش خود را حفظ کنید.
2- به‌ سمت درب‌ خروج هجوم نبرید.
3- از دستورات معلم و والدین اطاعت کنید.
4- از آسانسور استفاده نکنید.

5- داخل کلاس(اتاق)  به زیر میز رفته و با دو دست محکم پایه‌های میز را بگیرند.
6- در چهارچوب در، گوشه کلاس(اتاق) و زیر ستون‌های اصلی نیز می‌توانید پناه بگیرید.
7- اگر در طبقات زیرزمین هستید، در مکانی امن جای گرفته و تا پایان لرزش آنجا بمانید.

8-  داخل سالن به گوشة سالن و یا زیر ستون‌های اصلی رفته و خود را به دیوار بچسبانید.

9- در راه پله با دو دست سر را گرفته، بنشینید و خود را به یک سمت پله بکشانید و از بالا یا پایین رفتن بپرهیزید.

10-داخل آزمایشگاه، کارگاه وکتابخانه، ازقفسه‌ها فاصله بگیرید،به زیر میز رفته و ضمن گرفتن پایه‌های آن، از سر خود محافظت کنید.
11- داخل حیاط، ضمن حفظ آرامش از دیوار و ساختمان مدرسه فاصله بگیرید و در جای مناسب نشسته و با دو دست سر خود را بگیرید.

گردآوری : بخش فرهنگ و هنر بیتوته